| Yörükler/Türkmenler Hakkında |
“Yörük” adı, Anadolu ve Rumeli’de göçebe olarak yaşayan, geçimlerini hayvancılıkla sağlayan, mevsimlere göre ova veya yaylalarda kurdukları çadırlarda konaklayan, Oğuz Türkleri’nin göçebe kültürüne mensup Türklere verilen genel isimdir. Uzun yıllar önce yerleşik düzene geçmiş olan Yörük boyları günümüzde “Türkmen“olarak isimlendiril-mektedir. Yörük kelimesi yerine, bazı kaynaklarda veya yörelerde “yürük” kelimesinin de kullanıldığı görülmektedir. Genel olarak konar-göçer hayatı yaşayan göçebe Oğuz boyları için “Yörük “ özel isim olarak kullanılmaktadır.
Yörüklerin iskân çalışmaları çok eski tarihlere dayanmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu’nun değişik dönemlerinde Yörükler iskana zorlanmışlardır. Yörüklerin önemli bir kısmı Osmanlı döneminde yerleşik hayata geçmişlerdir. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin kuruluşundan hemen sonra, Osmanlı’nın son dönemlerinde yapılan iskan çalışmaları doğrultusunda, Mart 1925 tarihinde bu konuyla ilgili bir kanun kabul edilerek uygulanmak üzere Başbakanlığa gönderildiği belirtilmektedir. Bu kanun doğrultusunda Cumhuriyet döneminde Yörüklerin iskân çalışmaları başlatıldığı ifade edilmektedir. Bu dönemde kendiliğinden iskân olmak üzere başvuran Yörük obaları, devlet tarafından tercih ettikleri bölgelere yerleştirilmişlerdir. İskan kanunu doğrultusunda, Yörüklerin esas iskan işlemlerinin 1927-1928 ve 1932-1934 tarihleri arasında gerçekleştirildiği anlaşılmaktadır. Yörüklerin Anadolu’da özellikle iskan oldukları vilayetler; İçel, Adana, Aydın,Isparta, Kütahya, Bilecik, Çorum, Tokat, Ordu ve civarı, Kayseri, Niğde ve Aksaray olduğu görülmektedir.
Niğde ve civarı, Yörüklerin kışlak ve yaylak yolları üzerinde olması nedeniyle bu bölgelerde yaygın iskân uygulamaları yapılmıştır. Adana’dan ilk baharda Üçkapılı Yaylasına çıkan; 1200 nüfusa sahip Aydınlı, Karakeçili, Horzum ve Sarıkeçili aşiretleri ile 23-500 çadıra sahip Tekeli aşiretlerinin Üçkapılı yaylasına yerleştirilmesine karar verildiği kaynaklarda belirtilmektedir.
Göç yollarında ve yaylaklarda birçok arazinin tarıma açılması,Yörük göçünü zorlaştırmıştır. Ayrıca devletin göçerleri iskana zorlaması sonucu da bugün Yörüklerin tamamına yakınını yerleşik hayata geçirmiştir. Bu yerleşim yerleri; Aydın, Manisa, Kütahya, Antalya, Mersin, Adana, Muğla ve Balıkesir vilayetleri ve civarında yoğunlaşmaktadır. Bugün halen eski göçebe geleneklerini sürdüren Yörükler de vardır. Günümüzde Orta Toroslar üzerindeki Bulgar (Bolkar) Dağlarının eteklerinde bulunan, Güzeloluk, Yağdağ, Karagül, Eğriçayır, Perçengediği, Sarıtaşgediği, Konçagediği, Bayboğan, Düden, Çatalca, Dikmen, Yağlıpınar, Bastırık, Dedeli, Barçın, Alaçayır, Cumayalık, Konurcuk yaylalarında; yine Toroslar üzerindeki Aladağlar eteğindeki Üçkapılı, Demirkazık, Baş Yayla, Alagöl, Göşdere, Dönberi, Taşhan, Tekir ve Namrun yaylalarında; Kozandağı eteklerindeki, Uyuzpınarı, Seyhan Nehrinin kolu Zamantı Suyunun yamaçlarındaki Şıhlı, Yeniköy, Bakırdağı, Kurşundağı, Çataloluk, Dereşimli, Gölalan, Çadıryeri, Boncuklubel, Boyduran yaylalarında; Binboğa Dağlarındaki Ayran Pınarı, Yedi Kardeş Pınarı, Alapınar, Karagöl, Yaylaklı, Kemerli gibi yaylalarda; Nurhak Dağlarındaki Gülkice, Akpınar, Beysöğüt, Yamrıtaş, Isırganlı, Yapraklı ve Abeş yaylalarında yarı konargöçer halde yaşamaktadırlar.
Kaynaklar
- Doğanay, Mehmet. Üçkapılı Yaylasında Karahacılı Yörükleri. YÖRTÜRK Vakfi Kayseri Şubesi Yayın No.1: Kayseri.
- Eröz, Mehmet. Yörükler. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı:Ankara, 1991.
- Yurtsever, Cezmi. Çukurova Türkmenleri. Karahan Kitabevi: Adana, 2015.
- Yalman(Yalgın), Ali Rıza. “ Cenupta Türkmen Oymakları” Kültür Bakanlığı Yayını:Ankara, 1977: s.19-29.